Τετάρτη 26 Απριλίου 2017

Βραστόγαλο

Απόσπασμα απο το εκπληκτικό βιβλίο του Νίκου. Β. Καρατζένη Οι νομάδες κτηνοτρόφοι των Τζουμέρκων( Οι άνθρωποι των αετοκορφών, της αυγής, του ήλιου και της καταιγίδας), Αρτα, 1991, σελίδα, 326 και 327.

Κάθε μεσημέρι ή και βράδυ , τον περισσότερο καιρό οι τσομπαναραίοι κρατούσαν ένα καπάκι γάλα για κάθε άτομο και το έβραζαν σε σιγανή φωτιά μέσα στο βραστοκάκαβο. Ο πολύξερος που έβραζε το γάλα, κάθε τόσο χτυπούσε με το ξύλινο κουτάλι στον πάτο του κακαβιού να ακούσει το χοντρό χτύπημα. Οταν το γάλα ¨χόντρυνε¨, το κατέβαζε κι άρχιζε το τρίψιμο του ψωμιού καλαμποκίσιου, καυάξερου συνήθως, αφού το καθάριο γινόταν λάσπη στο πρατόγαλο και για αυτό δε το προτιμούσαν. Εξάλλου το ροκίσιο ήταν το ψωμί που μεγάλωσε τις περισσότερες γενιές των νομάδων γιατί ήταν φτηνότερο.

Κυριακή 23 Απριλίου 2017

Γαστρονομικές συνήθειες των Βλάχων 

Το βούτυρο δε το λυπόντουσαν. Το είχαν μόνο για μαγείρεμα σε αντικατάσταση λαδιού που έπρεπε να αγοράζουν. Οι τσελιγκάδες το είχαν στο καζάνι στο κατώι του σπιτιού και οι υπόλοιποι υπολόγιζαν σε δώρο κάποιας ποσότητας απο τους έχοντες συγγενείς τους. Το γάλα ήταν βάση πρόχειρων και επίσημων φαγητών, όπως η τρυψάνα(ξερό ψωμί με ζεστό γάλα) , το γιαούρτι (μαρκάτου), συχνό συμπλήρωμα του καθημερινού τραπεζιού αλλά και του γιορτινού. Θεωρούσαν απαραίτητο τον συνδυασμό του με ψητό αρνί. Επίσης με γάλα έκαναν πέτουρα, τραχανά και τη γαλατόπιτα ως επίσημο γλύκισμα.  Σε κάθε αυλή και μια γάστρα για τις πίτες και για τα φαγητά. 
Το Βλάχικο φαγητό στα βουνά ήταν περιορισμένο(κρέας, πατάτες, ρύζι, ζυμαρικά, φασολάκια που έφερναν οι μπασάκηδες απο τα κοντινά χωριά που είχαν μπαξέδες) και η βάση όλων: το γάλα. Σε όλο το χωριό Ιούλιο και Αύγουστο που το γάλα ήταν παχύ και κατάλληλο, συναντούσες απλωμένια μεσάλια με τραχανά και χυλοπίτες. Το κόσκινο(τσίρλου) για το κόψιμο του τραχανά κυκλοφορούσε απο σπίτι σε σπίτι. 
Τα στοιχεία προέρχονται απο το εκπληκτικό βιβλίο της κατερίνας Τσιάνα Πανταζίδου Απο τα χειμαδιά στα Βλαχοχώρια, Μια διαδρομή μνήμης, University Studio press.

Πέμπτη 20 Απριλίου 2017

2η Γιορτή Βλάχικης Πίτας στη Νάουσα.

Εξαιρετική ήταν η ευκαιρία να παρευρεθώ στη τιμητική αυτή ανάδειξη ενός σημαντικού μέρους του Βλάχικου Γαστρονομικού πολιτισμού, της πίτας. Η εκδήλωση περιλάμβανε την ανάδειξη και τη δοκιμή όλης της γκάμας της πίτας των Βλάχων και περιείχε εκτός απο πίτες με πολλά και λεπτά φύλλα και διάφορες γεμίσεις και πολλές πίτες με καλαμποκάλευρο. Η συνεύρεση μου με το φίλο Δημήτρη Μάντσο, ιδιοκτήτη του ξενοδοχείου Εσπερίδες, μετά απο καιρό ήταν ευχάριστη και τον ευχαριστώ θερμά για την μοναδική του φιλοξενία.




Η γνωριμία μου με την Αρχοντούλα Τζιμουλίκου,  πρόεδρο του Λαογραφικού Συλλόγου Βλάχων Νάουσας,  με τα μέλη του Διοικητικού συμβουλίου αλλά και με πολλές και τρανές Βλάχες νοικοκυρές ήταν κάτι παραπάνω απο υπέροχη. Συνομιλήσαμε, φάγαμε, ανταλλάξαμε απόψεις και χαρήκαμε την συντροφιά. Την εκδήλωση τίμησε με την παρουσία του ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Πολιτιστικών Συλλόγων Βλάχων, κύριος Μιχάλης Μαγειρίας.

Δευτέρα 17 Απριλίου 2017

Το Βλάχικο Πασχαλινό τραπέζι στη Φαρκαδώνα

Φέτος είχα τη τιμή να παρευρεθώ σε Βλάχικο Πασχαλινό τραπέζι. Οι φίλοι Γιώργος Λιάμος, Σοφία Λιάμου  και Βάσω Τσιούνη με υποδέχτηκαν στο πατρικό σπίτι του Γιώργου στη Φαρκαδώνα Τρικάλων και απόλαυσα όλα τα καλούδια της Βλάχικης οικογένειας τους. Είδα απο κοντά την αφοσίωση στις γαστρονομικές συνήθειες, την ιεροτελεστία της ετοιμασίας του Πασχαλιάτικου τραπεζιού. Εκεί στη Φαρκαδώνα πάντα σούβλιζαν αρνί και ετοίμαζαν κοκορέτσι. Μελέτησα απο κοντά τον τρόπο που το απολαμβάνουν σχεδόν κρύο με τα υπόλοιπα μεζεδάκια. Το γαλοτύρι του πατέρα της φαμίλιας ήταν εξαιρετικό και οι ανάμικτοι κεφτέδες της οικοδέσποινας κυρίας Βάσως ήταν ίσως οι ωραιότεροι που δοκίμασα! Τους ευχαριστώ όλους απο καρδιάς! Και του χρόνου με το καλό





Κυριακή 9 Απριλίου 2017

Φασόλια, τα αγαπημένα όσπρια των Βλάχων
Μαρτυρία του Αριστέα Γραμμόζη, Πωγώνι.

Τα φασόλια ήταν πάντα και παραμένουν τα όσπρια που προτιμούν οι Βλάχοι. Σήμερα οι πιο πολλοί τα κάνουν με κρεμμύδι και κόκκινο γλυκό πιπέρι. Κάποτε, όμως, θυμάμαι ότι τα μαγείρευαν ακόμη πιο απλά. Ετσι η αρχική τους εκδοχή ήταν σκέτα με λίγο βούτυρο, αλάτι και πιπέρι. Κάποιες στιγμές τα πάντρευαν με πατάτες και γινόταν το φαγητό αυτό σκέτο ή με  κρεμμύδι, λάδι ή βούτυρο. Το λάδι που είχαν, ήταν ελάχιστο, και  το φύλαγαν σαν τα μάτια τους για τη σαλάτα.

Τετάρτη 5 Απριλίου 2017

 To Βλάχικο έθιμο Γκίνι βίνις, ο αρός

Νωρίς το πρωί της Κόκκινης Πέμπτης οι Βλάχες έβαφαν και βάφουν τα αυγά για το Πάσχα. Το πρώτο απο αυτά που μάζευαν εκείνη τη μέρα ή κατα άλλους το πρώτο αυγό που έβαφαν ζεστό τα ξημερώματα(πριν βγεί ο ήλιος) το πήγαιναν στα παιδιά τους  που κοιμόντουσαν. Κρατώντας το έκαναν μια κυκλική κίνηση γύρω απο το μέτωπο και τα μάγουλα των παιδιών και έλεγαν ¨γκίνι βίνις, ο αρός, τσακ μαμ¨. Κάποιες Βλάχες έβαφαν με αυτό τα μάγουλα τους. Το βράδυ της Ανάστασης το έπαιρναν μαζί τους και αμέσως μετά την εκκλησία τσούγκριζαν και απο το αυγό αυτό έτρωγαν όλοι απο λίγο, για να μη πονά ο λαιμός τους όλη τη χρονιά. Κάποιοι Βλάχοι το αφήνουν στο εικονοστάσι μέχρι το επόμενο Πάσχα, ενώ μετά το παράχωναν στο μπαξέ σε σημείο που να μη πηγαίνουν ζώα. 
Πρόκειται για ένα έθιμο που τηρούν όλες οι Βλάχικες οικογένειες ακόμη και σήμερα. Πάντως πρέπει να σημειώσω πως οι Βλάχοι είχαν μια σειρά απο έθιμα και άγραφες αναφορές στο κόκκινο αυγό η σημαιολογία του οποίου δείχνει το θρησκευτικό τους αίσθημα, αλλά και τη συνέπεια τους στα ζητήματα της πίστης. 

Κυριακή 2 Απριλίου 2017

Τα Βλάχικα μαγειρέματα της γιορτής

Οι Βλάχες νοικοκυρές γενικά δε μαγείρευαν τη μέρα οποιασδήποτε μεγάλης γιορτής. Πάντα φρόντιζαν απο το βράδυ της παραμονής να ετοιμάσουν το φαγητό της επόμενης μέρας, για να πάνε στην εκκλησία. Ετσι το  ίδιο έκαναν τα Χριστούγεννα που ετοίμαζαν το φαγητό απο το βράδυ της παραμονής, αλλά και το Πάσχα. Τότε αφιέρωναν όλο το Μεγάλο Σαββατο, για να φτιάξουν το τραπέζι της Ανάστασης αλλά και τον φαγητό της Λαμπρής. Μάλιστα, η συνήθεια υπήρχε και κάθε Κυριακή. Ετσι υπάρχουν πληροφορίες ότι μαγείρευαν απο το βράδυ του Σαββάτου για τη Κυριακή, για να έχουν το χρόνο για τον εκκλησιασμό τους. Αυτό βέβαια δείχννει τη βαθιά θρησκευόμενη φύση τους αλλά και άρα τη διατήρηση των θρησκευτικών συνηθειών τους.